Ertelemecilik Nedir?
Erteleme davranışı hemen hemen herkesin günlük hayatta sergilediği bir davranıştır. Fakat bunun bireyin işlevselliğini bozacak düzeyde sürekli bir hal aldıysa, günlük işlerimizi etkiliyorsa bu durum ciddi bir durumdur. Erteleme ile ilgili literatür tarandığında ortak bir tanım birliğinin olmadığı görülmektedir. Knaus(1998) ertelemeyi, belli bir zamanda yapılması gereken ve önceliği olan bir işi herhangi bir zorunluluk olmadan geciktirme ya da son ana bırakma olarak tanımlanmaktadır.
Ertelemede tanım çeşitliliği gibi türlerde de bir çeşitlilik söz konusudur. Ertelemenin sınıflandırmalarından bazıları; rutin işlerde erteleme, kişilik özelliği olarak erteleme, akademik erteleme, kararları erteleme, durumsal erteleme olmasına karşın alanyazında genel olarak 2 kategori altında sınıflandırıldığı görülmektedir. Bunlardan ilki kişilik özelliği olarak erteleme, diğeri durumsal erteleme olarak ele alınmıştır (Vestervelt, 2000; akt:Türkan ve ark.).
Araştırmalarda ertelemenin boyutları da incelenmektedir. Bu boyutlar üç dalda değerlendirilebilir:
- Duygusal/ Duyuşsal Boyut
- Davranışsal Boyut
- Bilişsel Boyut
Psikodinamik kuramcılara göre, kişilik gelişiminde erken çocukluk dönemine ait duygular, doğrudan ifade edilmekten ziyade sembolik olarak dışa vurulmaya çalışıldığı için erken çocukluk dönemi önemlidir. Erteleme davranışı, çocukluk deneyimlerine ve özellikle çocukluk dönemi travmalarına bağlı gelişebilen bir özelliktir (Kağan, 2010; akt: Yurdakul 2017). Davranışçı yaklaşım ise erteleme davranışının genellikle isteksizlik ve üzüntüye sebep olduğunu, bu durumun ise kaçınmaya yol açtığını savunur.
Ellis ve Knaus (1977) klinik çalışmaları sonucunda, ertelemeci kişilerin izledikleri on bir temel adım sıralamışlardır. Bunlar; bir görevi gerçekleştirmek için istekli olma, görevi yapmaya kesin karar verme, görev yapmayı gereksizce geciktirme, ertelemenin zararlı yönlerini fark etme, ertelemeden dolayı kendisine kızma, ertelemeye devam etme, son dakikada görevi tamamlama ya da asla bitirmeme, rahatsızlık ve huzursuzluk hissetme, bir daha hiçbir görevi ertelemeyeceğine dair söz verme ve yeni görevde tekrar ertelemeye devam etme olarak tanımlanmaktadır. Bu on bir adımlık kısır döngü tekrar tekrar yaşanmaktadır. Kişi her ne kadar bu durumdan kaygı, stres ve umutsuzluk duygusu hissetse de yine kendini bu döngünün içinde bir noktada bulabilmektedir. Ertelemecilik davranışı aşılmadıkça bu döngü sürer ve hayattaki işlevselliğimizi bozacak raddeye ulaşır.
Burka ve Yuen (1983) erteleme davranışlarını sergileyen bireylerin başarının devamlılığını fazlaca önem atfetmeleri ve kendilerine yüksek standartlar belirlemeleri, erteleme davranışlarını sergileyenlerin mükemmeliyetçilikle bağlantılı pek fazla bilişsel nitelik ortaya koyduğunu ifade etmektedir. Mükemmeliyetçilik ve erteleme kavramlarına dair gerçekleştirilen araştırmalarda bu iki kavramın birbiri ile ilintili olduğu belirtmektedir.
Yine ertelemecilikle ilişkili olan bir diğer kavram da sıkıntıya katlanma, rahatsızlığa tahammül düzeyidir. Sıkıntıya katlanma düzeyi ile erteleme davranışı ters orantılıdır. Yani rahatsızlığa katlanma düzeyi ne kadar düşükse, kişi o kadar erteleme davranışı gösterir. Peki rahatsızlığa katlanmayı geliştirmek için neler yapılabilir? Bunun ön koşulu farkındalıktır. Bedendeki duyumları fark etmek, aklınızda beliren düşünceleri etraftaki sesleri duyguları fark etmek. İkinci bir adım olarak bunları izlemek gözlemlemek ve en önemlisi bunu yargılama yapmadan gerçekliştirmek. Bir avukattan ziyade bir hakem bir gözlemci gibi neler olup bittiğini gözlemlemek ve anlamaya çalışmak. Son adım olarak da olduğu gibi bırakmak yani mücadele etmemek ve yaşantınızı akışına bırakmak.
Sonuç olarak ertelemeciliği bırakmak için neler yapılabileceğini özetleyecek olursak; Erteleme bahanelerini ertelemek, yararsız varsayımlara uymamak ve rahatsızlığa katlanmak diyebiliriz.
Ankara Papillon Akademi psikiyatri ve psikolojik danışmanlık merkezimizden randevu almak için aşağıdaki butonu tıklayabilirsiniz.
KAYNAKLAR:
Ayyıldız, F. & Dilmaç, B. (2016). Ergenlerin Sahip Oldukları Değerler İle Akademik Erteleme Ve Genel Erteleme Düzeyleri Arasındaki Yordayıcı İlişkiler Fatma AYYILDIZ YÜKSEK LİSANS TEZİ. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12452/690/10133410.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Yurdakul, A. N. N. (2017). Ankara Papillon Akademi psikiyatri ve psikolojik danışmanlık merkezimizden randevu almak için aşağıdaki butonu tıklayabilirsiniz.
Yurdakul, A. N. N., Türkçapar, M. H., & Sütçigil, L. (2017). Üniversite Öğrencilerinde Ertelemeciliğin Rahatsızlığa Dayanıksızlıkla İlişkisinin İncelenmesi.