İLİŞKİNİZDE KENDİNİZİ Mİ SORGULUYORSUNUZ?
İlişkinin içinde kendinizi sıklıkla gergin ve güvensiz mi hissediyorsunuz? Çoğu zaman özür dileyen bir konumda mı bırakılıyorsunuz? İlişkinizde size sürekli kusurlarınızdan bahsedilip eksik ve zayıf mı hissediyorsunuz? Peki yapmadığınız şeyler için kendinizi sürekli savunmak zorunda hissettiniz mi? Bu sorulara cevabınız genellikle evet ise “Gaslighting” adı verilen psikolojik manipülasyona uğruyor olabilirsiniz. Bu kavramın Türkçe ’de tam bir karşılığı olmamakla beraber bazı kaynaklarda “sanrıya zorlama” diye geçebilmektedir. Terimin tam çevrilmiş adı ise gaz lambası veya gaz ışığıdır.
Gashlighting’in çıkış hikayesine gittiğimizde ise bu kavramı kafamızda daha iyi oturtabiliriz. Kelime 1930’larda oynanan bir İngiliz bir oyun ve roman yazarı olan Patrick Hamilton’un bir oyunuyla karşımıza çıkmamaktır. Oyun senaryosuna göre Jack, karısı Bella'nın psikolojisini manipüle etmek için her gün gaz lambasının ışığını biraz biraz kısmaktadır. Karısı “Bu lambanın ışığı azaldı mı?” diye sorduğunda ise sert bir şekilde karşılık verip kadını aşağılıyor. Böylece, Bella yavaş yavaş kendi aklından şüphe etmeye ve delirdiğini düşünmeye başlıyor. Sonuç olarak Bella'nın kendisine olan güvenini yitirmesini ve “Acaba kafayı mı yedim?” sorusunu sormasını hedefliyor. 1940 yılında ise, bu konu İngilizlere ait olan ve Thorold Dickinson’ın yönetmenliğini yaptığı bir psikolojik gerilim filmine uyarlandı. 1944 yılında da, Amerikalılar tarafından George Cukor’ın yönetmenliğini üstlendiği “gaslighting” filmi tekrardan çekildi. Filmin kısaca konusuna değinirsek çeşitli taktikler kullanarak eşinin kendisinden ve nihayet gerçeklikten şüphe etmesini sağlayan bir kocanın psikolojik manipülasyonunu içeriyor. Burada yapılan duygu manipülasyonlarına gaslighting diyoruz.
Gaslighting durumunda kişi yaşadığınız ortak hikayeleri tersine çevirebilir, dikkat dağıtarak ve suçlu hissettirerek hatalı olduğunuzu gösterebilir ve size yaşanmış bir anının ikinci kez düşünmenize neden olabilir. Bunları yapan kişi sizi sürekli olarak manipüle ediyor ve böylelikle özgüveninizi ve öz saygınızı yitirmenize sebep oluyor. Bu durum bazen hemen fark edilmeyecek küçük küçük manipülasyonlar şeklinde de olabilir ve bu kişiler romantik partnerimiz, iş arkadaşımız, patronumuz veya aile bireylerimiz olabilmektedir.
Gaslighting uygulayan kişinin belli başlı yöntemleri vardır. Kişinin eğilimi bu manipülasyonları ilk baş yavaş yavaş sonra şiddetini artırmaya yöneliktir ve dört tane belli başlı taktik bulunmaktadır.
Karşı Koyma: Bu yöntemde istismarcı, zorbalık uyguladığı kişinin bir olayı ya da durum ile ilgili anısı sorgulatır.
Yönlendirme: Bu yöntemde istismarcı, konuyu değiştirerek hedefindeki kişiyi manipüle eder.
İnkâr: Bu taktikte genellikle görülen, bir olayın ya da durumun olduğunu ya da söylendiğini unuttuğunu söylemek ya da inkâr ederek yalan söylemektir.
Vazgeçme: Bu yöntemde, istismarcılar sizi dinlemeyi reddederler ya da anlamadıklarını söylerler.
Manipülasyon olan kişi "Çok hassas oluyorsun." ya da "Her zaman bir şeyler hayal ediyorsun." gibi cümleler kurarak her zaman mağduru suçlar. Son olarak kişi mağdur ne yaparsa yapsın başarısız olacağına inandırır ve bu sayede karşısındakinin değerini kaybettirir. Peki gashligtinge maruz kaldığımızı ne zaman anlarız? Bu durum mağdurların anlaması için zor olabilir fakat gashligting kurbanı olup olmadığınızı kendi davranışlarınızı gözlemleyerek öğrenebilirsiniz. Örneğin sürekli özür dilemek, gashligting yapan kişinin davranışları için bahaneler uydurmak, kendini sorgulamak ve şaşkınlık hissetme, yıkılmış hissetmek ve sonrasında tekrar eski hale dönme ve sürekli yapmadığı şeyler için kendini savunma halinde bulma bu ipuçlarından bazılarıdır. Eğer bu durumda olduğunuzu hissediyorsanız yaşadıklarınızı not olarak tutabilirsiniz bu sayede bir konu hakkında suçlandığınızda veya yanlışlandığınızda olayın ilk halini hatırlayabilirsiniz. Bu durumlar yaşadığınızda ilk olarak kendinizden şüphelenmeyin. Olayları çözmeye ve yorumlamaya çalışının aynı zamanda gashligting yapan kişinin davranışlarını da not alabilirsiniz.
Ankara Papillon Akademi psikiyatri ve psikolojik danışmanlık merkezi uzmanlarımız hakkında detaylı bilgi ve randevu almak için aşağıdaki butonları tıklayabilirsiniz.
KAYNAKÇA :
Have you heard about gaslighting? (t.y.). Erişim adresi https://www.solacewomensaid.org/have- you-heard-about-gaslighting
Koçak, A. E., (2020, 18 Eylül). Gaslighting: Toplumda Giderek Belirginleşen Bir Psikolojik ve Duygusal İstismar Türü! Erişim adresi https://evrimagaci.org/gaslighting-toplumda- giderek-belirginlesen-bir-psikolojik-ve-duygusal-istismar-turu-9289
