Zeka testi nedir?
Zeka testleri; çocuğun veya bireyin sosyal hayatını ve eğitim hayatını güçlü bir şekilde devam ettirmesi için, uzman kişiye tanı koyma veya yorumlama konusunda önemli bilgiler veren araçlardır. Bundan dolayı zeka testlerinin geliştirilmesi, bireylerin bir bütün olarak değerlendirilmesi ve yorumlanması için çok önem kazanmıştır. Zeka testlerinin ne olduğunu tam olarak anlamak için de öncelikle zekanın tanımına bakmalıyız.
Zeka nedir?
Zekanın tek bir türü ve tanımı olmamakla birlikte en geniş kapsamlı tanımı; bireyin öğrenme, öğrendiğinden yararlanabilme, algılama, yeni çözüm yolları üretme, akıl yürütme, kavrama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tümü olarak söylenebilir. Zeka tek başına bu tanımlarla sınırlı olmadığı gibi birçok farklı türe sahiptir. Matematiksel zeka, dil zekası, görsel zeka, sosyal zeka, bedensel-kinestetik zeka, müziksel-ritmik zeka ve varoluşçu zeka bunlardan birkaçıdır.
Zekada etkili olan faktörler nelerdir?
Bugüne kadar zekayı etkileyen faktörler konusunda bilim insanları tarafından birçok çalışma yapılmıştır. Bunun sonucunda da bireyin zekasını etkileyen faktörler arasında; kalıtım, gelişim sürecinde anne-babanın tutumları, çevresel faktörler ve beslenmenin büyük önem taşıdığı bulunmuştur. Gelişim sürecinde genetik faktörler kadar anne-babanın tutumları da ciddi bir rol oynamaktadır. Olumsuz anne-baba tutumları zekada var olan potansiyelin ortaya çıkmasına engel olabilir.
Zeka testleri nelerdir?
Bireylerin zeka seviyesini ölçmek için birçok test uygulanmaktadır. Bunlar;
Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WİSC-R): 4-16 yaş grubuna bireylerin zihinsel performanslarını ölçmek amacıyla uygulanan bir testtir. Bireysel olarak uygulanmaktadır ve yaklaşık 60-90 dakika arası sürmektedir. Ülkemizde en çok kullanılan testlerden biridir.
Cattell Zeka Testi: Cattell Zeka Testi R.B. Cattell tarafından geliştirilmiş ve Türkçe’ye uyarlanması Bağlan Torol tarafından yapılmıştır. 4-7 yaş, 7-14 yaş ve 14 yaş üstüne uygulanabilir bir testtir. 4 alt testten oluşan bu test bireysel veya grup olarak da uygulanabilir.
Porteus Labirentleri Zeka Testi: Bu test genel yeteneği belirlemek için kullanılır. 12 labirentten oluşur ve bir süre sınırlaması yoktur. 6-14 yaş arasındaki bireylere uygulanır ve bireysel olarak uygulanması gerekmektedir.
Stanford Binet Zeka Testi: 2-16 yaş grubu arasına uygulanmaktadır. Stanford Binet zeka testi Sözel Yargılama, Görsel-soyut yargılama, niceliksel yargılama ve Kısa Süreli Bellek gibi 4 yeteneği ölçmek için kullanılır.
CAS (Cognitive Assesment System): CAS testi uzmanlar tarafından en çok önerilen ve uygulanan testlerden biridir. Bireyin genel yetenekleri ile ilgili çok detaylı bilgiler vermektedir. Bu test 5-7 ve 8-17 yaş grubuna iki ayrı form ile uygulanmaktadır. Testin süresi bireyin performansına göre değişmektedir. Bu test yalnızca İstanbul Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi tarafından verilen CAS Testi uygulayıcı eğitimini almış kişiler tarafından uygulanmaktadır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, öğrenme güçlüğü, travmatik beyin hasarı, ciddi duygusal bozukluklar, üstün zekalı çocuklar, planlama problemi olanlar ve başarının önceden kestirilmesi gibi alanlarda sıklıkla uygulanmaktadır. 12 alt alan ve 4 ana alandan oluşur. Planlama, eşzamanlı bilişsel işlemler, dikkat ve ardıl bilişsel işlemler bu testin 4 ana alanını oluşturmaktadır ve her birinin 3 alt alanı vardır.
CAS ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için yazımızın devamını inceleyebilirsiniz.
Zeka testleri arasındaki farklar nelerdir?
Zeka kavramının birçok farklı tanımı olduğu gibi zeka testlerinde de farklı çeşitler mevcuttur. Bu testler mantıksal, duygusal, matematiksel, dil, sosyal veya görsel zekasını ölçme amacıyla farklılık gösterir. Bazı testler bireyin bedensel ve zihinsel gelişimini ölçtüğü gibi bazı testler de sosyal açıdan yeteneklerine odaklanır. Bireyin yaşadığı probleme göre zeka testleri uygulanmalıdır.
Zeka testleri kimlere uygulanır?
DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), zihinsel engel, üstün zeka, disleksi ve diğer gelişimsel bozukluk şüphesi olan bireylere uygulanır.
Zeka testleri kimler tarafından uygulanmalıdır?
Zeka testi uygularken uygulanan bireyin performansı kadar uygulayan uzmanın da performansı, bilgisi ve iletişimi önemlidir. Bundan dolayı testi uygulayacak olan uzmanın bilgisine, tecrübesine, eğitimine, iletişimine ve yetiştiği meslek alanındaki uzmanlığına bakılması gerekir.
Zeka testleri hangi durumlarda uygulanmalıdır?
Birey; yaşıtlarına uygun davranışları yapamıyorsa, kendini ifade etmekte zorlanıyorsa, akademik olarak arkadaşlarının gerisinde veya ilerisindeyse ve dikkatini toparlamada ve sürdürmede problemler yaşıyorsa zeka testi uygulanmalıdır. Ebeveynler, öğretmenler ya da kişiyi takip eden uzmanlar tarafından bireyle ilgili bazı şüpheler varsa zeka testi uygulanabilir.
CAS (Cognitive Assesment System) Testi
Türkçesi Bilişsel Değerlendirme Sistemi olan CAS Testi, 1994 yılında Das ve Naglieri tarafından oluşturulmuştur. Bu testin Türkçeye uyarlanması ve çevirisi de Tamer Ergin tarafından yapılmıştır. CAS testinin geliştirilme amacı; bireyin bilişsel işlemlerdeki yeterliliğini ve seviyesini belirlemektir.
CAS Nasıl Uygulanır?
CAS Zeka Testi, 5-7 ve 8-17 yaş grupları için iki farklı formdan oluşur. Bireysel olarak uygulanmaktadır ve süresi uygulanan bireyin performansına da bağlı olarak yaklaşık 75-90 dakika sürmektedir. Sağlıklı sonuçlar için bu süre içerisinde kişinin çok fazla ve uzun süreli molalar vermemesi gerekmektedir. Test boyunca kişinin tüm davranışları, tutumları ve sözel ifadeleri uygulayan uzman tarafından gözlemlenip not edilmektedir.
Bu test 4 ana alan ve bu alanların her birinin 3 alt alanı olmak üzere toplamda 12 alt alandan oluşmaktadır.
• Planlama
Bu alan sayıları eşleştirme, planlanmış kodlar ve planlanmış bağlantılar alt alanlarından oluşmaktadır. Bireyin bilgiyi organize edebilme ve sunabilme, strateji kullanma ve yeni bir durumla karşılaştığında stratejisini değiştirme yeteneğini ölçmektedir.
• Eşzamanlı Bilişsel İşlemler
Matrisler, sözel-uzamsal ilişkiler ve şekil hafızası alt alanlarından oluşmaktadır. Görsel ayrımlaştırma, fotografik hafıza ve görme keskinliği gibi birçok bilişsel işlemi belirleyen alt alandır.
• Dikkat
İfadesel dikkat, sayı bulma ve algısal dikkat alt alanlarından oluşmaktadır. Bu ana alan dikkati dağılmadan bir işi bitirebilme, yönergeyi takip edebilme, önemli ayrıntıları algılayabilme ve gruplayabilme yeteneğini belirlemektedir.
• Ardıl Bilişsel İşlemler
Bu ana alan kelime serileri, cümle tekrarı ve konuşma hızı/cümleye ilişkin sorular gibi 3 alt alandan oluşmaktadır. Bireyin dinleme ve dinlediğini akılda tutabilme, ardıl olarak verilen söz dizinlerini hatırlama ve belli bir süre içinde ritmik tepkide bulunabilme gibi bilişsel yeteneğini ölçmektedir.
CAS Hangi Alanlarda Kullanılır?
CAS, 5-17 yaş grubunun bilişsel yeteneğini ve seviyesini değerlendirirken ayrıca üstün zekalı, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, öğrenme güçlüğü, zihinsel engel ve travmatik beyin hasarı olan çocukların değerlendirilmesi için uygulanır.
Çocuğuma Neden CAS Testi Yaptırmalıyım?
CAS testi, kişiyi bilişsel olarak değerlendirdiği için geleneksel zeka testlerinden farklıdır. Bireyin bilişsel işlemlerde yaşadığı problemi tespit etme konusunda detaylı bilgiler vermektedir. Bu test bireylerin zayıf ve güçlü oldukları alanların belirlenmesi ve düşük performans gösterdikleri alanları güçlendirme çalışması açısından bir yol haritası göstermektedir. Ayrıca kültürel etkenlerden bağımsız ve güncel bir test olması CAS’i ayrı bir yere koymaktadır.
Ankara Papillon Akademi psikiyatri ve psikolojik danışmanlık merkezi uzmanlarımız hakkında detaylı bilgi ve randevu almak için aşağıdaki butonları tıklayabilirsiniz.
